منطق زمانی زوایت را برهم نزنید.

عنوان داستان : هزارمین ترک
نویسنده داستان : فرزانه زینلی

همین‌که صبح قفل را باز کرده و پا گذاشته‌ بود توی سرمای دکان، امیرخان فرستاده‌ بود پی‌اش تا شیشه‌ی نو بیاندازد برای پنجره سربازخانه. توی دلش بد و بیراه بود به کل سربازخانه‌ای که امیرپنجه محمدقلی فرمانده‌اش باشد و تف انداخته بود روی زمین. سربازِ فرستاده، که پسر وسطی یارعلیِ بنا بود، رنگ باخت از نه آوردنش و دودلش کرد. با خودش گفت جوان مردم چه‌کاره است؟ برو و جان کندنی را بکن. شیشه‌بر ندارد این روستا و امیرخان هم بیافتد سر دنده‌ی لج، سروکارت با کرام الکاتبین ست. شیطان و دست نشانده هایش را لعنت کرد و کاغذ سربازخانه را از پسریارعلی گرفت. شیشه های سابیده شده را از پستو بیرون کشید و همین‌که روی درشکه‌ نشست، دامون نیش‌اش را نشان داد. گفت رستم بچه‌اش را به امان خدا ول کرد، تو که اسفندیار بودی، کی قرار است پسرت را کت بسته تحویل قزاق ها بدهی.
اسفندیار سر برنگردانده‌ بود اما به دردی که پیچید توی کتف‌اش، فحش داد. دامون قهقهه زده بود و اسب ها را هِی کرده‌ بود. صدای سم اسب ها لای انعکاس خنده هایش گم شده بود.
اگر پسر یارعلی همان صبح می‌گفت که شیشه‌ی پنجره‌ی اتاق امیرخان با سنگ شیرزن یکی از مردهای جنگلی ها شکسته، سرش هم می‌رفت پا نمی‌گذاشت به آن خراب شده. این را عربده زده بود و دامون هم در جوابش غریده بود که جرئت پدرش هم نبوده دستور امیرخان را رد کند، نشانش هم پسرش، که از بی‌جربزگی پدر فراری شده. دست انداخته بود به گرده‌ی دامون که پسر یارعلی و رفقایش از هم سوایشان کردند. اسفندیار را کشاندند به اتاق امیرخان و التماس کردند که داد و بی‌داد راه نیاندازد. صدای دامون از پنجره‌ی شکسته می‌رسید که خط و نشان می‌کشید و تحقیرش می‌کرد.
آرام که گرفت، تازه چشمش به سوراخ روی پنجره افتاد که ترک هایش تا طاق بالایی رسیده و زور بخاری گوشه‌ی اتاق، به سوزی که توی اتاق خزیده بود، نمی‌رسید. پسرها که رفتند پی آوردن چوب برای بخاری، بلند شد و عکس احمدشاه، شاه مملکت را روی دیوار کنار پنجره برانداز کرد. توی مغزش هزاران زن سنگ می‌زدند به قاب چوب بلوط عکس و ناله می‌کردند.
روی دلش مانده بود به دامون بگوید خبر دارد پسرش کجاست، بگوید فراری نشده، که فرار از دست امثال امیرپنجه شرف دارد به کاسه‌ لیسی بالادست هایش. می‌خواست بگوید به کوری چشم تو، پسرم را فرستادم پیش‌تر برود و خبر جنایت امیرخان را به عظمت خانم برساند. روی دلش مانده بود بگوید پسرم را فرستادم خبر کثافت کاری هایتان را برساند و شاهدش هم میرزاست که تا فردا می‌رسد پشت گردنه‌ی گیلوان. می‌خواست بگوید و بسوزاندش. نگفت.
پسر یارعلی که آمد، اسفندیار چکش سنگینش را برداشته بود تا باقی شیشه را خرد کند؛ به جوان گفت که یک ترک چاره دارد، دو ترک چاره دارد، سه ترک چاره دارد. اما شیشه‌ی هزار ترک را باید آورد پایین. پسر گفته بود با دل هزار ترک چه باید کرد؟ و اسفندیار به یاد خنجری که خودی ها روی تن نازک قیام جنگل نشانده بودند، ساکت شد.
روی دلش ماند که به پسر یارعلی بگوید دل این خاک شیشه‌ای بود که تا صد ترک و هزار ترک هم رویش افتاد و دم نزد، که سنگ از غریبه خوردن آنقدر درد ندارد که نیش هم‌خون. می‌خواست بگوید باغی که اجنبی نشان شاه داده نه بهشت که دروازه‌ی جهنم است و گیلانی که میرزا از چنگ روس ها در آورده، بعد مدت ها آرام گرفته بود اگر می‌گذاشتند. می‌خواست بگوید سنگ آخر را امیرپنجه ها و سردارسپه ها به این شیشه زدند و حالا، اگر عزم دوباره‌ی میرزا و عظمت خانم نباشد، خرده شیشه هایش خیلی ها را زخمی می‌کند. می‌خواست بگوید. نگفت.
پسر یارعلی که رفت پی صدای سرباز اتاق روبه‌رویی، اسفندیار سر کج کرد روی میز امیرخان. نگاهش از قلم ها و کاغذ ها سر خورد تا رسید به پاکتی که امیر یادش رفته بود مهر کند و بفرستد تلگراف‌خانه. اسفندیار نیمچه سوادی داشت، چکش را گذاشت کنار دنباله‌ی پرچم که روی میز پهن شده بود. روی پاکت اسم سردارسپه را شناخت.
«حسب الامر تلگراف مبارک نمره‌ی ۹۶۵ فوری برای تعقیب و دستگیری میرزا کوچک، عده‌ی فرستاده چهار روز متوالی مشغول تعاقب بودند. بالاخره از شدت تعقیب قزاقان میرزا کوچک خان از هر طرف عرصه را برای خود تنگ دیده، خود را به کوه های ماسال کشیده بود. عده‌ی قزاق هم در تعاقب مشارالیه حرکت کرده، در بین راه هم یک تصادفی واقع شد، میرزا نعمت‌الله داماد حسن خان کیش دره‌ای مقتول و مابقی باز فرار می‌کنند. از طرف دیگر طالش ها هم برای جلوگیری از فرار میرزا کوچک عده‌ای فرستاده بودند، بالاخره میرزا کوچک خان و گائوک به طرف گردنه‌ی گیلوان خلخال متواری شده و در آنجا از شدت سرما تلف شده‌اند. قبل از اینکه قزاق های تعقیب کننده برسند مابین طالش ها و طارمی ها سر نعش گفتگو شده و طالش ها سر نعش را بریده بودند که قزاقان سر رسیده و سر را گرفته، حمل به شهر می‌نمایند. اینک سر بریده در دفتر حاضر است، هر طور دستور می‌فرمائید اطاعت شود. نعش گائوک هم در همان گردنه افتاده است.»
اسفندیار که چکش را برداشت، توی سرش هزاران زن پایین سرِ میرزا جیغ می‌کشیدند و سنگ می‌زدند به شیشه های سربازخانه. جلوی نگاهش، دو‌چشم زاغ و صورت گندمگون میرزاکوچک خان جنگلی جان گرفته بود و توی دلش، می‌خواست به همه‌ی روستا بگوید امیدشان سربه نیست شده. می‌خواست بگوید، نگفت. اسفندیار که چکش را روی شیشه زد، دل زن ها هزار تکه شد و پایین ریخت.